Bezpieczny transport ładunku, czyli jak dobrać zawiesia transportowe?

Zawiesia to osprzęt, który jest coraz powszechniej stosowany w celu zapewnienia bezpiecznego transportu ładunku. Wykorzystywany jest w połączeniu z innymi elementami, w tym dźwigami, żurawiami oraz suwnicami. Jest niezastąpiony podczas przeładunku, podnoszenia niektórych elementów o nietypowych kształtach i gabarytach, a także przemieszczania ich. Zawiesia wykorzystywane są zarówno podczas transportu, jak i przemieszczania ładunków na różnych etapach ich produkcji.

Udźwig zawiesia uzależniony jest między innymi od materiału, z jakiego został wykonany. Na rynku możemy spotkać się z modelami wyprodukowanymi ze stali (np. stalowych lin lub łańcuchów) oraz tkanin z włókien sztucznych. Jak dobrać zawiesia transportowe, aby zapewnić bezpieczny transport ładunku?

Zawiesia transportowe – rodzaje oraz podstawowe informacje

Zawiesia transportowe są nieocenione, gdy występuje konieczność transportu elementów o różnych kształtach i gabarytach. Pozwalają na precyzyjne podnoszenie oraz opuszczanie części, a także transportowanie ich na większe i mniejsze odległości. Podstawowy podział zawiesi transportowych obejmuje: zawiesia linowe z lin stalowych oraz pasowe.

Modele linowe z lin stalowych charakteryzują się:

• dużą uniwersalnością oraz szerokim zakresem dopuszczalnych obciążeń roboczych,
• wysoką trwałością,
• odpornością na ostre krawędzie,
• możliwością regulowania długości cięgien,
• możliwością wymiany osprzętu oraz dokonywania napraw,
• podczas wyboru zawiesi z lin stalowych należy zwrócić uwagę na ich klasę (np. w środowisku kwaśnym konieczne jest stosowanie zawiesi klasy 4, co zapobiegnie ewentualnemu skruszeniu materiału oraz wydłużeniu się lub zerwaniu cięgien).

Zawiesia pasowe charakteryzują się natomiast:

• dużą lekkością, elastycznością oraz miękkością,
• izolacyjnością elektryczną,
• możliwością opasania ładunku,
• możliwością zastosowania w przypadku ładunków wrażliwych na nacisk (pasy ułatwiają rozłożenie ciężaru na większej powierzchni) oraz uszkodzenia mechaniczne (np. malowana powierzchnia podatna na zarysowania),
• większą wrażliwością na uszkodzenia mechaniczne niż w przypadku zawiesi stalowych,
• ograniczeniami wynikającymi z zakresu maksymalnych temperatur (do 80-100 stopni Celsjusza w zależności od materiału).

Zawiesia transportowe różnią się między sobą nie tylko materiałem, z którego zostały wykonane, ale również sposobem zakończenia.

Wśród najczęściej występujących modeli zawiesi można wymienić:

• Zawiesia cięgnowe – zawiesia wykonane z jednego lub kilku odcinków łańcucha czy też pasa. Z jednej strony zakończone są ogniwem rozbieralnym, z drugiej natomiast elementami umożliwiającymi zaczepienie ładunku.
• Zawiesia pętlowe – w tym przypadku cięgna mają kształt pętli o obwodzie zamkniętym. Połączone są ze sobą za pomocą ogniwa zbiorczego. Ten model wykorzystywany jest m.in. do transportowania długich elementów lub części o okrągłym kształcie.
• Zawiesia o obwodzie zamkniętym – są to zawiesia, których kształt to jedna, pełna pętla. Popularnie stosowane w sytuacjach, w których wymagane jest zaciągnięcie pętli do podniesienia ładunku.
• Zawiesia pasowe wężowe – typ zawiesi o obwodzie zamkniętym. Są one wykonane z pasów poliestrowych, które zostały umieszczone w specjalnym rękawie zabezpieczającym. Pomimo niewielkiej masy są elastyczne i wytrzymałe.

Producenci oferują zawiesia z różną liczbą cięgien. Ilość ta uzależniona jest od punktów zaczepienia, które są niezbędne do podniesienia ładunku. W jednym zawiesiu maksymalnie stosowane są cztery cięgna. Aby mówić o prawidłowym wykorzystaniu tego elementu, wszystkie z cięgien powinny być przymocowane.

W niektórych przypadkach w zawiesiach czterocięgnowych mogą być wykorzystane jedynie dwa cięgna. Należy jednak pamiętać, że w modelu czterocięgnowym dwa cięgna pełnią funkcję stabilizowania pozycji ładunku, a dwa są odpowiedzialne za jego udźwig.

Zawiesia transportowe mogą być zakończone w różny sposób, np. hakami, hakami z zabezpieczeniem, chwytakami, ogniwami zbiorczymi, szaklami czy też pętlami. Rodzaj zakończenia zależy od formy punktów zaczepienia na ładunku.

Czasami może wystąpić konieczność zastosowania zawiesi specjalnych. Po takie rozwiązanie sięga się, gdy tradycyjne modele nie mogą zostać wykorzystane w transporcie konkretnego ładunku.

Zawiesia transportowe – prawidłowe oznakowanie

Każde zawiesia transportowe, które zostaną dopuszczone do użytku, powinny być odpowiednio oznakowane. Dane, które powinny znaleźć się na tabliczce informacyjnej (znamionowej) lub zawieszce, muszą informować m.in. o:

• maksymalnym dopuszczalnym obciążeniu dla zawiesi jednocięgnowych,
• maksymalnym dopuszczalnym obciążeniu roboczym dla zakresu od 0 do 45 stopni kątów pracy w przypadku zawiesi wielocięgnowych,
• symbolu identyfikacyjnym na podstawie świadectwa jakości,
• klasie zawiesia,
• nazwie producenta,
• liczbie zastosowanych cięgien.

Dodatkowo producent zawiesi łańcuchowych, które posiadają stosowne świadectwo jakości, powinien informować o:

• nazwie i adresie wytwórcy lub przedstawiciela,
• numerze normy europejskiej (EN 818),
• numerze identyfikacyjnym zawiesia,
• opisie zawiesia wraz z wykazem wszystkich części składowych,
• wielkości nominalnej i klasie łańcucha,
• nominalnej długości,
• DOR (dopuszczalnym obciążeniu roboczym) wraz z odpowiednimi kątami do pionu dla zawiesi wielocięgnowych,
• sile dopuszczalnej lub sile próbnej,
• nazwisku osoby odpowiedzialnej za wykonanie badań technicznych.

W przypadku zawiesi pasowych producent powinien informować o:

• dopuszczalnym obciążeniu roboczym w układzie prostym,
• rodzaju materiału, z którego został wykonany pas,
• klasie osprzętu,
• nominalnej długości,
• nazwie producenta lub przedstawiciela,
• kodzie identyfikacyjnym,
• numerze normy europejskiej (EN 1492-2).

W przypadku zawiesi pasowych już sam kolor etykiety informuje o tym, z jakiego materiału został wykonany pas.

Powszechnie przyjęto oznaczenie zawiesi:

• etykieta zielona – pas poliamidowy,
• etykieta niebieska – pas poliestrowy,
• etykieta brązowa – pas polipropylenowy,
• etykieta czerwona – pas kevlarowy.

Na etykiecie musi znaleźć się kod, który pozwoli na określenie elementów procesu produkcyjnego, w tym identyfikację pasa, kontroli producenta oraz klasy osprzętu. Brak lub nieczytelność oznaczenia dyskwalifikuje zawiesie, co skutkuje tym, że nie powinno być ono dopuszczone do użytku.

Sposób znakowania zawiesi ułatwia ich prawidłowy dobór do konkretnych prac transportowych. Wybranie odpowiedniego zawiesia wymaga wiedzy na temat m.in. ciężaru ładunku, który ma być przenoszony.

Zawiesia transportowe – budowa zawiesi

Zawiesia transportowe oraz elementy z nimi współpracujące składają się z części. Występujące w ich konstrukcjach komponenty to m.in.:

• cięgno,
• łańcuch,
• lina,
• pas,
• kausza,
• ogniwo,
• ogniwo sprzęgające,
• szakla,
• hak,
• uchwyty,
• trawersy,
• tabliczka znamionowa.

Mianem cięgna określany jest podstawowy element zawiesia będący pojedynczym odcinkiem liny, łańcucha lub pasa, który łączy ogniwo z zakończeniem (np. hakiem, szaklą). Zawiesia mogą być jednocięgnowe, dwucięgnowe, czterocięgnowe, wielocięgnowe, a także o obwodzie zamkniętym.

Łańcuch wykonany jest ze stali. Jego klasa oznaczona jest skrótem liczbowym i oznacza wytrzymałość materiału na rozciąganie wyrażona w N/mm². Dla przykładu klasa czwarta to 400 N/mm².

Lina może być wykonana z drutów stalowych, włókien naturalnych (np. konopnych, sizalowych, jutowych, bawełnianych) lub włókien sztucznych (np. poliamidowych, polipropylenowych). Liny dzielone są na przeciwzwite, współzwite, prawozwite oraz lewozwite. Mogą być zaciskane tulejami aluminiowymi, miedzianymi lub ze stali nierdzewnej.

Pas to taśma wykonana z włókien syntetycznych lub naturalnych. Dopuszczalne obciążenie robocze określone jest poprzez zastosowanie odpowiedniej barwy, szerokości oraz ilości ściegów. W pas wszyta jest etykieta, na której powinny znaleźć się informacje o materiale.

Kausza to część o okrągłym kształcie (lub kropli), która wykonana jest ze stali. Element ten wykorzystywany jest w pętli zawiesia. Jego zadaniem jest ochrona przed odkształceniem oraz zagnieceniem linii.

Ogniwo to inaczej pierścień. Jest on wykonany ze stali i służy do połączenia cięgien z zawiesiem.

Ogniwo sprzęgające ze stali to dwa elementy, które połączone są ze sobą sworzniem. Połączenie to wykorzystywane jest w zawiesiach łańcuchowych.

Szakla to natomiast zakończenie w kształcie klamry (litera U lub Ω). Łączona jest ona z linami oraz łańcuchami za pomocą śrub lub sworzni. Może być wykorzystywana jako element pomocniczy pomiędzy zawiesiami a zakończeniami ładunków.

Hak to zakrzywiony pręt, którego zadaniem jest zaczepianie oraz trzymanie ładunku. Składa się z kilku elementów, w tym ucha, gardzieli i rogu. Zazwyczaj wyposażony jest w zabezpieczenie np. w formie zapadki.

Uchwyty przeznaczone są do transportu konkretnych elementów. Dostępne są różne rodzaje takich zakończeń, np. szczękowe, samozaciskowe, magnetyczne czy też zaczepowe.

Trawersy to natomiast belki nośne, które wykorzystywane są do transportowania elementów o większych rozmiarach lub wrażliwych na ściskanie. Mogą mieć formę jednobelkowych, teowych, krzyżowych czy też litery H. Z ich pomocą można łatwo zmniejszyć długość i wysokość zawiesi, również podczas przemieszczania zespołowego.

Tabliczka znamionowa może występować w formie metki, wszywki, przywieszki lub zawieszki. Najczęściej wykonana z aluminium, stali lub tworzywa sztucznego. Zawiera podstawowe informacje o zawiesiu.

Zawiesia w budownictwie a bezpieczeństwo użytkowania

Wprowadzone do użytku zawiesia muszą być odpowiednio oznakowane. Jako osprzęt wykorzystywany do podnoszenia podlegają pewnym wymaganiom, które muszą spełnić. Świadectwo jakości musi być dostarczane z każdym zawiesiem (lub partią zawiesi) oraz zawierać oświadczenie, że jest ono zgodne z konkretną normą.

Dopuszczenie do użytku zawiesia niesprawnego, bez oznakowania w formie tabliczki znamionowej oraz stosownej dokumentacji jest zabronione.

Każdy osprzęt, który zostanie dopuszczony do eksploatacji, powinien spełniać pewne warunki:

• zawiesia muszą być kompletne oraz sprawne technicznie,
• zawiesia muszą być wyposażone w tabliczkę znamionową oraz dokumentację potwierdzającą wykonanie przeglądu technicznego,
• przed każdym użyciem konieczne jest ocenienie stanu technicznego, kompletności, sprawności oraz oryginalności poszczególnych elementów,
• zawiesia powinny być zarejestrowane – potwierdza to karta zawiesia oraz wpis w rejestrze zawiesi, który prowadzi właściciel,
• kopia dokumentacji danego zawiesia powinna znajdować się w miejscu jego eksploatacji.

Będąc firmą oferującą dźwigi samochodowe i samojezdne oraz żurawie budowlane i mobilne żurawie wieżowe, świadczącą usługi na najwyższym poziomie, dbamy o to, aby stosowane przez nas zawiesia posiadały aktualne atesty. To one w głównej mierze są gwarancją bezpiecznego użytkowania sprzętu podczas transportu ładunku. Inspektorzy BHP pojawiający się na budowach skrupulatnie sprawdzają to, czy zawiesia są sprawne i spełniają określone normy. Oferowany przez nas sprawdzony osprzęt minimalizuje ryzyko wypadku na budowie czy też uszkodzenia mienia. Jest to szczególnie ważne w przypadku podnoszenia i transportowania ładunków o znacznej wartości.

W trosce o zachowanie najwyższego poziomu eksploatacji zawiesi, należy przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa:

1. Zawiesia wraz z osprzętem mogą być wykorzystywane wyłącznie zgodnie z przeznaczeniem zadeklarowanym przez producenta.
2. Zawiesia wraz z osprzętem powinny być odpowiednio przechowywane, aby zminimalizować ryzyko przypadkowego uszkodzenia.
3. Zawiesia należy dobrać z uwzględnieniem warunków, w których mają być wykorzystywane (np. temperatury środowiska pracy).
4. Przed użyciem zawiesi należy określić dopuszczalne obciążenie robocze (w skrócie DOR) oraz maksymalny kąt rozwarcia cięgien.
5. Każdy osprzęt powinien posiadać instrukcję użytkowania, w której określone zostały podstawowe parametry gwarantujące bezpieczeństwo eksploatacji.
6. Zawiesia, które uległy uszkodzeniu, należy niezwłocznie wyłączyć z eksploatacji.
7. Zabronione jest samodzielne wykonywanie napraw oraz modernizacji zawiesi, a także używanie ich niezgodnie z przeznaczeniem i instrukcją.

W trosce o bezpieczeństwo – przeglądy okresowe zawiesi

Zawiesia muszą być poddawane okresowym przeglądom technicznym, których zadaniem jest potwierdzenie sprawności zawiesia oraz dopuszczenie go do eksploatacji. Tego typu badanie może przeprowadzić producent, użytkownik lub firma usługowa dysponująca odpowiednim sprzętem i wykwalifikowanym personelem. Przeglądów technicznych nie należy mylić z kontrolą stanu zawiesi przed każdym użyciem.

Badania techniczne przeprowadzane są co:

• 12 miesięcy – zawiesia linowe, łańcuchowe i pasowe; uchwyty i trawersy przy eksploatacji doraźnej,
• 6 miesięcy – szakle; uchwyty i trawersy przy eksploatacji w trudnych warunkach ze średnim obciążeniem,
• 3 miesiące – uchwyty i trawersy przy eksploatacji w trudnych warunkach z dużym obciążeniem.

Dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie badania oraz dopuszczenie do eksploatacji jest protokół.

Jak dobrać zawiesia transportowe?

Liczba, długość cięgien oraz sposób ich zakończenia dobierane jest w zależności od ilości punktów zaczepienia ładunku. Liczba oraz długość cięgien powinna być wybrana tak, aby zapewnić stabilność transportu. Ważne, by środek ciężkości zlokalizowany był bezpośrednio pod hakiem dźwignicy.

Rodzaj dobranego zawiesia uzależniony jest także od innych czynników, w tym:

• rodzaju wykonywanych prac transportowych,
• środowiska pracy (np. temperatura, wykorzystywane substancje chemiczne),
• intensywności użytkowania,
• właściwości transportowych ładunku (np. typ ładunku, liczba ostrych krawędzi),
• występujących ograniczeń (np. wysokość hali).

Jak dobrać zawiesia? W przypadku niewielkich udźwigów odpowiednio sprawdzą się zawiesia pasowe. Ładunki o ciężarze przekraczającym 20 ton powinny być podnoszone i transportowane z użyciem modeli linowych lub łańcuchowych. Zawiesia powinny być również dostosowane do udźwigu urządzenia, w którym będą wykorzystywane (np. dźwig, żuraw, suwnica). Na udźwig ostateczny wpływ ma także równomierne rozłożenie obciążenia oraz kąt pomiędzy cięgnami.

Zawiesia transportowe – zagrożenia wynikające z niewłaściwej eksploatacji

Podstawowym błędem nieprawidłowej eksploatacji zawiesi jest korzystanie ze sprzętu, który nie posiada żadnej dokumentacji technicznej. Zazwyczaj jest to osprzęt, który został wykonany samodzielnie. Brak specyfikacji oraz świadectwa jakości sprawia, że korzystanie ze sprzętu jest związanie z występowaniem zagrożenia dla pracowników, którzy wykonują prace transportowe. Siłą rzeczy osprzęt wykonywany samodzielnie nie przechodzi regularnych przeglądów stanu technicznego.

Często spotykanym błędem jest także niewłaściwe składowanie zawiesi, co naraża poszczególne części konstrukcji na uszkodzenia. Pracownicy zazwyczaj są nieświadomi zagrożeń wynikających z korzystania z wyeksploatowanego osprzętu (np. uszkodzonych włókien pasów, wydłużonych łańcuchów, zużycia ogniw). Obserwowane jest także używanie zawiesi, które pozbawione są tabliczek znamionowych.

Błędem powszechnie popełniany jest również samodzielne dokonywanie napraw oraz modernizacji zawiesi. Takie praktyki są niebezpieczne i stwarzają zagrożenie dla pracowników.

Biorąc pod uwagę powyższe i mając świadomość zagrożeń wynikających z niewłaściwej eksploatacji zawiesi, należy korzystać wyłącznie z oferty firm, które zapewniają najwyższej jakości osprzęt, z aktualnymi atestami i przeglądami stanu technicznego, a także gwarancją wykonania napraw zawiesi.

Jak obliczyć maksymalną masę ładunku?

Informacja o masie ładunku powinna znaleźć się w dokumentacji konstrukcyjnej lub dokumentach spedycyjnych. Wartość tę można również obliczyć na podstawie wymiarów ładunku oraz materiału, z którego został on wykonany. Podstawową zasadą bezpieczeństwa towarzyszącą używaniu zawiesi transportowych jest wiedza na temat ciężaru ładunku.

Aby obliczyć maksymalną masę ładunku, należy wyliczyć dwie wartości:

• maksymalną masę ładunku ze względu na nośność wciągnika,
• maksymalną masę ładunku ze względu na nośność zawiesia.

Maksymalna masa ładunku ze względu na nośność wciągnika obliczana jest na podstawie wzoru:

F = Q – Mz, gdzie:

• Q – nośność wciągnika,
• Mz – masa zawiesia.

Maksymalna masa ładunku ze względu na nośność zawiesia wyliczana jest ze wzoru:

F = Q x D x sinα, gdzie:

• Q – nośność wciągnika,
• D – wytrzymałość zawiesia,
• sinα – kąt pomiędzy zawiesiem a ładunkiem.

Następnie należy przyrównać do siebie obie wartości. Ograniczeniem decydującym jest niższa z nich.

Decydując się na wykorzystanie zawiesi transportowych, konieczne jest przestrzeganie reguł BHP oraz zasad bezpiecznej eksploatacji tego typu osprzętu. Ważne jest wybranie firmy oraz producenta, którego sprzęt spełnia wszelkie wymagania prawne, co potwierdzają stosowne atesty.

Nasi klienci nie muszą zastanawiać się jak dobrać zawiesia transportowe czy jak obliczyć maksymalną wagę ładunku dla danego typu zawiesia. O wszystko zadbamy my, ponieważ to do nas zależy sprawna i bezproblemowa realizacja usług z zachowaniem najwyższych norm bezpieczeństwa.

Zapraszamy do współpracy. Zapewniamy, że nasze usługi dźwigowe realizujemy z wysoką starannością i zawsze dobieramy zawiesia zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Podziel się ze znajomymi!